ΑΡΧΑΙΑ ΠΛΥΝΤΗΡΙΑ
ΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑΤΩΝ
ΣΤΕΓΑΝΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΜΕ ΣΚΥΡΟΚΟΝΙΑΜΑ
Τόρνοι, χυτεύσεις, πρότυπα
προδιαγραφών, ελικοειδή πλυντήρια.
Tεράστια η ανάπτυξη τής μεταλλοτεχνίας στην αρχαία Αθήνα.
Η αρχαία μεταλλοτεχνία, αποτελεί το τέλος μιας δύσκολης διαδρομής, που
ξεκινάει από τα μεταλλεύματα, για να καταλήξει στα μέταλλα. Η χρήση των
μετάλλων στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, στην ανάπτυξη και στην πρόοδο
του πολιτισμού υπήρξε αποφασιστική.
Ένας πολύ σημαντικός τομέας είναι η τέχνη της χύτευσης. Τα
χυτά χάλκινα αγαλμάτια της μινωικής Κρήτης, του 20ου μέχρι και του 16ου
αιώνα π.Χ., τα γνωστά μινωικά ειδώλια, που εκτίθενται στο Μουσείο
Ηρακλείου, αποτελούν δείγματα εξαιρετικής τέχνης, αλλά και υψηλής
τεχνολογίας. Σημειωτέον, ότι όλα είναι συμπαγή, εκτός από το αγαλματίδιο
μιας όμορφης κόρης, που το κάτω τμήμα του ενδύματός της είναι κοίλο.
Αυτό σημαίνει ότι είχαν χρησιμοποιήσει μία προηγμένη τεχνολογία.
|
|
Στην επιγραφή του 4ου αι. π.Χ. από το μουσείο Ελευσίνας
αναγράφεται ένα από τα αρχαιότερα ευρωπαϊκά πρότυπα και περιέχει
τις προδιαγραφές για τη σύνθεση των μπρούτζινων συνδέσμων, που
θα έμπαιναν ανάμεσα στους σπονδύλους των κιόνων της Φιλώνειας
Στοάς (Β. Βαρουφάκη: «Αρχαία Ελλάδα και ποιότητα».) |
Ως εφευρέτες της χύτευσης κοίλων αγαλμάτων φέρονται οι γλύπτες και
αρχιτέκτονες της Σάμου, Ροίκος και Θεόδωρος, οι δημιουργοί του ναού της
Ήρας.
Η χρήση του τόρνου ήταν επίσης διαδεδομένη για την κατασκευή
εργαλείων, όπλων, οικιακών σκευών, αλλά και έργων τέχνης.
Εντύπωση προκαλεί η δημιουργία αγγείων με ανάγλυφες
παραστάσεις, όπως είναι ο κρατήρας του Δερβενίου. Στην εικονιζόμενη
επιγραφή της Ελευσίνας αναφέρεται ανάμεσα στα, άλλα ότι οι πόλοι των
συνδέσμων ανάμεσα στους σπονδύλους των κιόνων της Φιλώνειας Στοάς, θα
έπρεπε να «τορνευτούν κατά το παράδειγμα», δηλαδή σύμφωνα με
κάποιο δείγμα.
Πλυντήρια μεταλλεύματος
Το κύριο μέσο για την παραγωγή του αργύρου στην Λαυρεωτική κατά τους
κλασικούς χρόνους ήταν το πλυντήριο του μεταλλεύματος. Τα μεταλλοφόρα
κοιτάσματα της περιοχής του Λαυρίου ήταν κατά κανόνα ανάμεικτα, δηλαδή
σιδηρούχα, ψευδαργυρούχα, χαλκούχα κ.λ.π., αλλά οι μεταλλευτές, επειδή
αναζητούσαν κυρίως τα μέταλλα που περιείχαν αργυρούχο μόλυβδο, δηλαδή
γαληνίτη και κερουσίτη, για να τα ξεχωρίσουν από το εξορυχθέν
μετάλλευμα, τα άλεθαν σε μύλους μέχρις ότου οι κόκκοι τους να αποκτήσουν
διάμετρο 0,001 μ. ή και μικρότερη.
Ορθογώνιο πλυντήριο μεταλλεύματος
τύπου Ι. («Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία», Τεχνόπολις Δ.Α., 2002,
κατασκευή: Γ. Λιβανός, Τεχνικό Μουσείο Θεσσαλονίκης).
Εν συνεχεία, τα έφερναν στο ορθογώνιο πλυντήριο μεταλλεύματος Τύπου Ι
και εκεί μέσα σε ειδικές πήλινες λεκάνες, που τις κινούσαν για λίγο
κυκλικά και έντονα το νερό παρέσερνε τους κόκκους όλων των άλλων
συστατικών του μεταλλεύματος, επειδή ήταν ελαφρότεροι και άφηνε στον
πυθμένα τους μόνον τους κόκκους του αργυρούχου μολύβδου (δηλαδή του
γαληνίτη ή του κερουσίτη), που ήταν οι βαρύτεροι απ’ όλους. Οι
παρασυρόμενοι κόκκοι των ελαφρών συστατικών αιωρούνταν μέσα στο νερό.
Ακολούθως άδειαζαν με προσοχή το νερό της κάθε λεκάνης μέσα στην
δεξαμενή του πλυντηρίου τους δε κόκκους του αργυρούχου μολύβδου που
είχαν κατακαθίσει στον πυθμένα της τους άπλωναν στο στεγνωτήριο του
πλυντηρίου για να στεγνώσουν.
Πλυντήριο μεταλλεύματος τύπου ΙΙ
(Κ. Κονοφάγου: «Αρχαίο Λαύριο», Τ.Ε.Ε., Αθήνα, 1980.)
Ο κύριος σκοπός του πλυντηρίου ήταν ο περιορισμός σε μεγάλο βαθμό της
κατανάλωσης του νερού κατά τον καθαρισμό του μεταλλεύματος από τα μη
χρήσιμα συστατικά του. Επινοήθηκε δε στην Λαυρεωτική, επειδή ακριβώς η
περιοχή αυτή ήταν σχεδόν άνυδρη. Η χρήση του πλυντηρίου άρχισε εκεί
πιθανότατα κατά τα τέλη του 6ου π.Χ. αιώνα και αποτέλεσε σταθμό στην
εκμετάλλευση της περιοχής, επειδή επέτρεψε στους μεταλλευτές να
εκμεταλλεύονται πλέον και τα κοιτάσματά της, που ήταν φτωχά σε αργυρούχο
μόλυβδο. Το μεγαλύτερο μέρος του ορυκτού πλούτου της Λαυρεωτικής,
αποτελούνταν από παρόμοια φτωχά κοιτάσματα, τα οποία έως τότε δεν ήταν
εκμεταλλεύσιμα.
Κονίαμα σε μεγάλη δεξαμενή αρχαίου
πλυντηρίου.
Κονιάματα στεγανοποίησης δεξαμενών και πλυντηρίων.
Τα κονιάματα στεγανοποίησης των δεξαμενών και των πλυντηρίων έχουν
προκαλέσει το θαυμασμό των επισκεπτών και μελετητών του Λαυρίου.
Πράγματι, μένει κανένας κατάπληκτος από το γεγονός, ότι ακόμα και
σήμερα, οι αρχαίες δεξαμενές κρατούν το νερό με στεγανότητα.
Το αδιάβροχο κονίαμα δεξαμενών και
πλυντηρίων αποτελείται από ένα σκυροκονίαμα και πάνω σ’ αυτό από ένα
λεπτότατο ειδικό κοκκινωπό επίστρωμα. Το σκυροκονίαμα πιάνει στο
υπόβαθρο χάρις και σε εγκοπές, που γίνονται προηγουμένως.
Ελικοειδή πλυντήρια
Ο Καθηγητής κ. Κ Κονοφάγος παρατήρησε το πρώτο
ελικοειδές πλυντήριο το 1965 στην θέση «Μεγάλα Πεύκα». Εντοπίσθηκαν στην
Λαυρυωτική άλλα δυό ελικοειδή πλυντήρια, ένα στην θέση Δημολιάκι και ένα
στην θέση Μπερτσέκο. Τα ελικοειδή πλυντήρια ήταν μεταγενέστερα των
επιπέδων, είχαν μεγάλο μήκος και εύκολη ανακυκλοφορία του νερού. Ήταν
ειδικά πλυντήρια μικρής παραγωγής, αλλά καλής μεταλλικής απόδοσης για
φτωχά μεταλλεύματα που ήταν ψιλά η έπρεπε να τριβούν πολύ ψιλά.
Αναπαράσταση της λειτουργίας
ελικοειδούς πλυντηρίου στο Δημολιάκι.
Μετά τους μηδικούς πολέμους και για τα επόμενα πενήντα χρόνια που
ακολούθησαν, η Αθήνα παρουσιάζει τεράστια οικονομική άνοδο, ευημερία και
πολιτιστική ανάπτυξη. Το αθηναϊκό νόμισμα είναι παντού δεκτό
διευκολύνοντας τις εξαγωγές.
Τα μεταλλεία ανήκαν στο Κράτος, αλλά τα επιφανειακά εδάφη, όπως και οι
μεταλλουργικές εγκαταστάσεις, που χτίζονταν πάνω σ’ αυτά (δεξαμενές,
πλυντήρια, καμινείες) ήταν ιδιωτικά. Υπάρχουν «πωλητήρια συμβόλαια»,
διαρκείας τριών ετών για τα «εργάσιμα μεταλλεία» και επτά έως δέκα ετών
για τα «συγκεχωρημένα», όπως λέει ο Αριστοτέλης (Αθ. Πολιτ. 47-3). Στην
εποχή του Καλλίστρατου, ίσως και πιο πριν όμως, συστηματοποιήθηκαν οι
νόμοι που είχαν σχέση με τα μεταλλεία.
Κοιλότητες ελικοειδών πλυντηρίων.
(Παράσταση στο χώρο.)
Δεν υπάρχει πολιτισμός, χωρίς οικονομική ανάπτυξη και κυκλοφορία
χρήματος. Υπάρχει όμως, μια ουσιώδης και τεράστια διαφορά στην αρχαία
αθηναϊκή πολιτεία, όσον αφορά στην αντίληψη περί χρήματος, καθώς και
στην αντίληψη για την χρήση και την διανομή του, που έρχεται σε πλήρη
αντίθεση με την σημερινή καταναλωτική κοινωνία των «διαπλεκομένων».
Το Λαύριο με τα μεταλλεύματά του, ήταν η καρδιά της Αθήνας, που
χτυπούσε ρυθμικά, ενώ οι δρόμοι του, που οδηγούσαν στην πρωτεύουσα,
έμοιαζαν με ανθρώπινες αρτηρίες που μετέφεραν ένα αδιάκοπο κύμα εφοδίων
και πολύτιμων υλικών, που παρήγαγαν ευημερία και πλούτο. (A. Pέτoυλα).
ΠΗΓΗ:
http://freeinquiry.gr/pro.php?id=389
