www.ekivolos.gr          

   http://ekivolosblog.wordpress.com

    ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: ekivolos@gmail.com

                                  ekivolos_@hotmail.com

                                  ekivolos@ekivolos.gr

«Όποιος σκέπτεται σήμερα, σκέπτεται ελληνικά,

έστω κι αν δεν το υποπτεύεται.»

                                                                                                                 Jacqueline de Romilly

«Κάθε λαός είναι υπερήφανος για την πνευματική του κτήση. Αλλά η ελληνική φυλή στέκεται ψηλότερα από κάθε άλλη, διότι έχει τούτο το προσόν, να είναι η μητέρα παντός πολιτισμού.» 

                                                                                                                                                                     U.Wilamowitz

ΕΣΤΙΑΖΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

«Τό ἑλληνικό μέτρον εἶναι τό πένθος τοῦ Λόγου»

Παναγιώτης Στάμος

Κλασσικά κείμενα-αναλύσεις

Εργαλεία

Φιλολόγων

Συνδέσεις

Εμείς και οι Αρχαίοι

Η Αθηναϊκή δημοκρατία

Αρχαία

Σπάρτη

ΣΧΕΤΙΚΗ

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Θουκυδίδης

Το Αθηναϊκό πολίτευμα 

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ, ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ,

ΚΑΙ Η ΑΠΛΟΪΚΗ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ*

 

Ἀλέξανδρος-Φοῖβος Δ. ΜΟΥΡΕΛΑΤΟΣ

(περ. ΔΕΥΚΑΛΙΩΝ 33-34, 1981)

 

Στό ἔργο Tractatus Logico-Philosofikicus ὁ Wittgenstein εἶ­πε: «Ὁ κό­σμος εἶναι τό σύ­νο­λο τῶν πραγ­μα­τι­κο­τή­των, εἶ­ναι μι­ά ὁ­λό­τη­τα πραγ­μα­τι­κῶν κα­τα­στά­σε­ων, ὄ­χι ὁ­λό­τη­τα πραγ­μά­των.»[1] Ό Wittgenstein ἐ­πί­σης μι­λά­ει γιά τόν “λο­γι­κό χῶ­ρο” μέ­σα στόν ὁποῖο ὑ­φί­σταν­ται οἱ πραγ­μα­τι­κό­τη­τες καί οἱ κε­τα­στά­σεις αὐ­τές. Ἀλ­λά, πρίν ἀ­κό­μα καλ­λι­ερ­γη­θεῖ — ὅπως ἔ­γι­νε ἀ­πό τόν ἴ­διο τόν Wittgenstein καί ἀ­πό ἄλ­λους στόν αἰώ­να μας — ἡ ἔν­νοι­α καί ἡ εἰ­κό­να τού­τη, τοῦ “λο­γι­κοῦ χώ­ρου”, ἡ Δυ­τι­κή Σκέ­ψη εἶ­χε κι­ό­λας ἀ­πό πολ­λο­ῦ συ­νει­δη­το­ποι­ή­σει ὅτι ὁ κό­σμος, δη­λα­δή τό πᾶν, εἶ­ναι ὑ­φα­σμέ­νος ἀ­πό δο­μές καί σχήμα­τα πού ἐ­σω­τε­ρι­κά ἀ­νή­κουν στή γλώσσα, καί πού προ­βάλ­λον­ται χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά καί πι­ό ξε­κά­θα­ρα στήν ὑ­φή ἀ­κρι­βῶς τῆς γλώσ­σας. Ὁ κό­σμος πού γνω­ρί­ζου­με δέν εἶ­ναι ἕνα ἁ­πλό πράγ­μα, οὔ­τε εἶ­ναι ἕνα ἄ­θροι­σμα πραγ­μά­των, εἶ­ναι ἕνα σύ­νο­λο ἐν­νοι­ο­λο­γι­κά ἀρ­θρω­μέ­νο. Τόν κό­σμο δι­ή­κουν ἀ­φη­ρη­μέ­νες ὀν­τό­τη­τες, π.χ. ποι­ό­τη­τες, γέ­νη, καί σχέ­σεις — ὀν­τό­τη­τες πού μπο­ροῦ­με νά τίς συλ­λά­βου­με μό­νον ἔμμε­σα, ἐ­ξη­γών­τας ὅ,τι εἶ­ναι ἐ­κεῖ­νο, ὁτι­δή­πο­τε, στόν κό­σμο πού ἀν­τι­στοι­χεῖ σέ γλωσ­σι­κές ἐκ­φρά­σεις αὐ­το­ῦ-κι-αὐ­τοῦ τοῦ τύ­που.

Σ’ αὐ­τή τήν κλα­σι­κή ἀν­τί­λη­ψη τοῦ κό­σμου θά ἀ­να­φέ­ρο­μαι μέ τή φρά­ση “ὁ κό­σμος λό­γο-γλωσ­σι­κά ὑ­φα­σμέ­νο­ς”. Ὁ με­γά­λος ἐ­πα­να­στά­της, βέ­βαι­α, εἶ­ναι ὁ Πλά­των. Καί ἡ πι­ό ἔν­δο­ξη στιγ­μή τῆς ἐ­πα­νά­στα­σης εἶ­ναι στό δι­ά­λο­γο Σο­φι­στής, ἐ­κεῖ πού ὁ Πλά­των μι­λά­ει γιά τήν κοι­νω­νί­α γενῶν (25ΙΑ- 264Β). Ὁ Ἀ­ρι­στο­τέ­λης εἶ­ναι τό­σο πιά ἐ­ξοι­κει­ω­μέ­νος στόν λό­γο-γλωσ­σι­κά ὑ­φα­σμέ­νο κό­σμο πού ὁ ἴ­διος τεί­νει νά νο­μί­ζει πώς ἀ­κό­μη καί οἱ πρῶ­τοι φι­λό­σο­φοι ἤδη ἤ­ξε­ραν νά ἑρ­μη­νεύ­ουν τόν κό­σμο μέ σχή­μα­τα ὅπως οὐ­σί­α-συμβε­βη­κός, τό ποιόν, στέ­ρη­σις καί ἄλ­λα πα­ρό­μοι­α ἀ­φη­ρη­μέ­να.

Σκο­πός μου σέ τού­τη τή με­λέ­τη εἶ­ναι νά ἐ­ξι­χνεύ­σω τήν προ-ἱ­στο­ρί­α τῆς ἐ­πα­νά­στα­σης αὐ­τῆς. Στήν Προ­σω­κρα­τι­κή σκέ­ψη δυ­ό ἡ­γέ­τες, ὁ Ἡ­ρά­κλει­τος καί ὁ Παρ­με­νί­δης, παί­ξα­νε ἀ­πο­φα­σι­στι­κούς ἀλ­λά ἀν­τί­πα­λους ρό­λους. Ἐ­πί­σης θ­ά προ­σπαθ­ή­σω νά δεί­ξω πῶς καί για­τί μι­ά ἄλ­λη ἀν­τί­λη­ψη, πού εἶ­ναι δι­α­με­τρι­κά ἀν­τί­θε­τη σέ κεί­νη τοῦ λό­γο-γλωσ­σι­κά ὑ­φα­σμέ­νου κό­σμου, ἡ ἀν­τί­λη­ψη τῆς “ἁ­πλο­ϊ­κῆς με­τα­φυ­σι­κῆς τῶν πραγ­μά­τω­ν”, ἐ­ξασκο­ῦ­σε πά­νω στήν ἀρ­χαί­α σκέ­ψη (ἴ­σως ἀ­κό­μη ἐ­ξα­σκεῖ πά­νω στή σύγ­χρο­νη σκέ­ψη) ὁλ­κή καί θ­έλ­ξη με­γά­λη. Για­τί δέ θ­ά ἤθ­ε­λα μο­νά­χα νά ὑ­πο­δη­λώ­σω ὅτι ὁ Ἡ­ρά­κλει­τος καί ὁ Παρ­με­νί­δης προ­σπά­θη­σαν νά δι­ορ­θώ­σουν μι­ά πρω­τό­γο­νη, ἱ­στο­ρι­κά πε­ρι­ο­ρι­σμέ­νη καί ἀ­φε­λή πα­ρα­νό­η­ση. Τό θέλ­γη­τρο τῆς ἁ­πλο­ϊ­κῆς με­τα­φυ­σι­κῆς θά δώ­σει του­λά­χι­στον νά κα­τα­λά­βου­με για­τί, στήν πε­ρί­πτω­ση τοῦ Πλά­τω­να, ἡ πο­ρεί­α πρός τόν λό­γο-γλωσ­σι­κά ὑ­φα­σμέ­νο κό­σμο χρει­ά­στη­κε νά πε­ρά­σει ἀ­πό τά γνω­στά στά­δι­α ἀμ­φι­βο­λί­ας καί αὐ­το­κρι­τι­κῆς τῶν δι­α­λό­γων Π­αρ­με­νί­δης, Θε­αί­τη­τος καί Σο­φι­στής...

 

 

Λήψη του αρχείου-pdf

 

 

---

* Τό παρόν κείμενο εἶναι συντόμευση καί δική μου ἐλεύθερη μετάφραση τοῦ άρθρου μου, “Heraclitus, Parmenides, and the Naive Metaphysics of Things”, πού δημοσιεύτη­κε στό Festschrift πρός τιμήν τοῦ Gregory Vlastos: Exegesis and Argument, Phronesis, συμπληρ. τόμος 1 (Asscn: Van Gorcum, 1973), σελ. 16- 48. Ἡ Ελληνική δημοσίευση γί­νεται μέ τήν εὐγενή ἄδεια τοῦ ἐκδότη, Royal Van Gorcum, Ltd. Σέ φόρμα ὁμιλίας πρωτοπαρουσιάστηκε ἡ Ελληνόφωνη διασκευή στό Κέντρο Φιλοσοφικῶν ’Ερευνῶν, Ἀθήνα, τόν Μάιο τοῦ 1975. Εὐχαριστῶ τήν κυρία Μαρία Νούσσα γιά τήν ἐπιμελημένη δακτυλο­γράφηση τοῦ κειμένου καί γιά τόν ἐκσυγχρονισμό τῆς ὀρθογραφίας.[1] Ludwig Wittgenstein, Tractatus Logico-Philosophicus. The German text of Logisch-philosophische Ahhandlung with a new translation by D. F. Pears & B. F. McGuiness (London, 1961), σελ. 6, προτ. 1 -2: “Die Welt ist alles was der Fall ist... die Gcsamtheit dεr Tatsachen, nicht der Dinge”.